कसको ज्ञान, सिप र अविश्कार उपयोगि ?

दलित/बहुजन सभ्यता विकासमा प्रमुख तथा महत्वपूर्ण योगदान प्रदान गरेका छन् । 

धोबी — रेह माटोको अविश्कार । माटोको साबुन अविश्कार । सरसफाईको ज्ञान । समाजका सवै जात÷जाति, रोगि, बच्चा, जेष्ठ नागरिकको लुगा सफा गर्ने । निरक्षर भए पनि गणितको ज्ञान भएको । एक चोटिमा सयौँ लुगा धोविघाटमा धुने । कुन लुगा कसको हो ? कति ओटा हो भने कुराको ज्ञान, स्मरण शक्ति थियो । साथै लैङ्गिक समानता व्यवहारिक रुपमा देख्न सकिन्छ । लुगा सफा गर्ने सन्दर्भमा महिला पुरुषको बरावरको योगदान । नारिवाद धोविको घरमा देख्न सकिन्छ ।

हलुवाई — मिठाई बनाउनमा सिपालु । थरि थरिका मिठाई बनाउने ज्ञान र सिप र समाजमा योगदान ।

चमार — छलाको काममा निपुन । खुट्टको साइजको जुत्ता बनाउन सक्ने ज्ञान र सिप ।

हजाम — समाजिक डक्टर । कपाल काट्ने । नङ्ग काट्ने । औजारको अविश्कार । अध्यात्मिक रुपमा पुर्नताजगि । कलात्मक रुपमा कपाल काट्ने र शरिरलाई सुन्दर, आकर्षक बनाई समाजमा ठूलो योगदान ।

कुम्हार – माटोको कलात्मक भाँडो बनाउन सक्ने । माटोको कलाकारितावाट समाजमा योगदान ।

माली – फूल उत्पादन गर्नसक्ने ज्ञान र सिप । विभिन्न पर्व, उत्सवमा फुलको प्रयोग । सजावट । सुन्दरता । आदिवाट समाजमा योगदान ।

मल्लाह – माछा पालनको व्यवहारिक ज्ञान । समाजमा योगदान ।

सोनार – सुन, चाँदिको गरगहना बनाउने ज्ञान र सिप । समाजमा योगदान ।

डोम– बाँकवाट विभिन्न प्रकारका डाली, बेना, ढकिया आदि बनाउने ज्ञान र समाजमा योगदान ।

यादव – पशुपालन । समाजमा दुध र मासु उत्पादनमा महत्वपूर्ण योगदान

+++++

सवर्ण ब्राहमणले समाजमा सकारात्मक योगदान के गरे ? ज्ञान, सिपको प्रयोगवाट समाजलाई के फिर्ता गरे ? दलित/बहुजनको ज्ञान, सिप र अविश्कारलाई आधुनिक शिक्षाको मुहानवाट बञ्चीत गरे । विभिन्न वेद, शास्त्र लेखे । तर त्यो वेद र शास्त्र समाजमा सकारात्मक योगदान गर्नुको सट्टा समाजलाई बिशालु बनाए । समाजमा उचनीचको भावना, मनोविज्ञान, पखण्ड आदिको प्रवर्धन गरे । समाजलाई खण्डित गरे । यीनिहरु मुलतः मानव विरोधि, श्रमविरोधि र राष्ट्र विरोधि सावित भए । यो कुरा विभिन्न अध्ययन अनुसन्धानवाट प्रमाणित भएका छन् । कुनै आवेशमा आएर वा भवनामा आएर यो निश्कर्षमा पुगेको होईन् । ठोस ठोस अध्ययनवाट प्रमाणित हुन्छ । शिक्षामा एक्लौटि पहुँच बनाएको ब्राद्मणले आज सम्म जीवन उपयोगि कुनै चिजको किन अविश्कार गर्न सकेनन् ? यसको मुल कारण ब्राद्मण रचनात्मक थिएन । श्रमसँग नाता कहिले भएन । सवकुरालाई देवसँग जोडे ।

Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

पुरुस्वत्व निर्माणमा बुवाको मात्रै होईन आमाको पनि भुमिका हुन्छ ।

Image
हरेक दिवसिय कार्यक्रमको आ–आफ्नो महत्व हुन्छ । उदेश्य हुन्छ । एतिहासिक पक्ष पनि हुन्छ । महिला दिवसको सन्दर्भमा पनि यी कुरा लागु हुन्छ । महिला आन्दोलन केवल महिलाको आन्दोलन होईन् र हुनु पनि हुदैन् । यो आन्दोलन सामानताको आन्दोलन हो । सामाजिक न्यायको आन्दोलन हो । महिला आन्दोलनले पितृसत्तात्मक सोँच वा चिन्तनलाई रुपान्तरण गर्न खोजेको हो । पितृसत्ता भनेको एक सामाजिक सोँच हो जसले पुरुषको तुलनामा महिलालाई कमतर मान्छ । कमजोर मान्छ । पुरुष भनेको मालिक हो । महिला भनेको दासि हो । यसले के भन्छ भने केटा र केटि जन्मिन्छ तर महिला र पुरुष समाजले बनाउछ । मतलव महिला वा पुरुष समाजमा निश्चित मूल्यद्धारा बनाउने चिज रहेछ । अधिकाँशतः मान्छेले पितृसत्ताको उल्टो के हो भने प्रश्न गर्दा मातृसत्ता हो भन्छ । जुन विलकुल गलत कुरा हो । अदि पितृसत्ता गलत हो भने मातृसत्ता पनि गलत हो । त्यसैले पितृसत्ताको उल्टो समानता हो । बरावरी हो । महिला आन्दोलन पुरुष विरोधि होईन् । मातृसत्ता स्थापनाको निमित होईन् । बराबरीको लागि हो । हरेक व्यक्तिको इच्छा हुन्छ घरमा शान्ति होस । समृद्धि होस् । प्रेम होस । तर, किन हुदैन शान्ति, समृद
Read more

लोकतन्त्र भित्रको लोकतन्त्र खोज्न सहभागितामुलक लोकतन्त्र

Image
लोकतन्त्र अर्थात “लोक” को शासन । के साच्चै लोकको शासन हो त ? हामीलाई सानै देखि सिकायो ÷पढायो कि हाम्रो देश लोकतन्त्रिक देश हो । तर, के लोकले लोकतान्त्रिक शासनको अनुभुति गर्न पाएका छन् ? शासन प्रक्रियामा लोकको सर्वोच्चता कायम भएका छन् ? भनिन्छ लोकतन्त्रमा नागरिक सार्वभौम हुन्छन् । नागरिक निर्णयकर्ता हुन्छन् । लोक प्रतिनिधिले जनताको तहवाट नीतिगत नेतृत्व लिन्छ । लोक प्रशासनले लोकको घरदैलोमा प्रभावकारी सेवा प्रदान गर्छन् । लोक–निर्वाचित नेता–सरकारि अधिकारी–अग्रभागका सेवा प्रदायक विच लोकतान्त्रिक जवाफदेहिता कायम हुन्छन् । लोकतान्त्रिक जवाफदेहिताको चार अग्रभागको विचमा नीतिगत रुपमा सहमति, सुपरिवेक्षण, करारमा आधारित जवाफदेहिताको सम्बन्ध कायम रहेका हुन्छन् । यी चार अग्रभागको विचमा जवाफदेहिता टुटेको खण्डमा लोकतान्त्रिक शासन ब्यवस्था कमजोर हुन्छ । लोकतन्त्र आफैमा पूर्ण शब्द हो । यो आफैमा लोक शासकियताको सम्पूर्णता हो । तर, यसलाई विभिन्न वादको दृष्टिकोणवाट व्याख्या, विश्लेसन र शासन प्रणालीको रुपमा प्रयोग भैरहेको छ । वेलायति संस्कारमा हुर्केकाहरु प्रजातन्त्र भन्न वा वोल्न रुचाउछन् । गणतन्त्र पृष
Read more

दलित अवस्था हो पहिचान होईन ।

Image
दलितपना दलितहरुको अवस्था हो पहिचान होईन् । दलितपनाको निर्माण समाजको एउटा कालखण्डमा शासक जतिवाट वलपूर्वक गरिएको हो । दलितपना वचाउने होईन भत्काउने हो । दलितपना सामाजिक सोँच हो, दृष्टिकोण हो । यो सोँच जातिवादी सोँचवाट निर्माण भएका छन् । जातिवादी सोँच जातब्यवस्थाले निर्धारण गरेका छन् । जातव्यवस्था केवल जात पाल्दैन् उच निचको भावना पाल्छ र सोही अनुरुप व्यवहार गर्छ । त्यसैले अवको संविधानमा हिँन्दु धर्म भित्रको अपराधी जातब्यवस्थालाई भत्काउनु पर्छ । कुनै प नि देशको संविधान समानता, स्वतन्त्रता र सामाजिक न्यायमा आधारित हुनुपर्छ । दलितपना अवस्था भएको हुनाले ‘दलित’ शब्द संविधानमा लेखिराख्नु पर्दैन । यसको सट्टा अनुसुचित जाति÷समुदायको रुपमा राख्नु पर्छ । दलितहरुको समग्र उत्थानकोलागि विषेस व्यवस्था गर्नु पर्छ । राज्यको हरेक तहमा समानुपातिक सहभागिता अनिवार्य र एतिहासिक क्षतिपुर्तिको आधारमा थप प्रतिनिधित्व सुनिश्चित गर्नु पर्छ । राज्यको नीति वा निर्देशक सिद्धान्त समतामुलक हुनु पर्छ जसले समाजिक न्यायलाई प्रबर्घन गछ  दलित मूक्तिको रणनीति सामाजिक अन्तरधुलन नै हुनुपर्छ । दलित र पहिचान अगल अगल विष
Read more