Posts

Showing posts from March, 2019

जाति, विवाह र पितृसत्ता

राजकिशोर रजक नेपालमा नारीवादी आन्दोलनलाई झट्ट हेर्दा बलियो र सक्रियजस्तो देखिन्छ । विकासको क्षेत्रमा महिला अधिकार, लैंगिक समानता, नारीवाद, पितृसत्ता आदि जस्ता विषयमा बहस, विचार गोष्ठी, तालिम, विमर्श दिनहुँ चलिरहेको देखिन्छ । यस्ता खालका कार्यक्रमहरू अन्तर्राष्ट्रिय महिला दिवसको अवसरमा पत्रपत्रिका, सञ्चार माध्यममा राम्रै कभरेज छ । तर, यी विकासे बहसहरूमा जाति र पितृसत्ताबीचको अन्तरसम्बन्ध वा दृष्टिकोणबाट बहस भएको देखिँदैन । यो लेखबाट पितृसत्तालाई ब्राह्मणवादी पितृसत्ताको दृष्टिकोणवाट विश्लेषण गर्ने प्रयास गरिएको छ । ब्राह्मणवादी पितृसत्ता ब्राह्मणवादी पितृसत्तालाई बुझ्नका लागि विवाह पद्धतिलाई बुझ्न जरुरी छ । ब्राह्मणवादी पितृसत्ताको अधार स्तम्भ ब्राह्मणवादी विवाह पद्धति हो । पिताले कन्यादानबाट छोरीको विवाह सजातीय पुरुषसँग गरिदिन्छ । ब्राह्मणवादी पितृसत्तामा महिलाको यौनिकताको पुरुष र पुरुषको जाति दुवैले गर्छन्।  ब्राह्मणवादी धर्म ग्रन्थ जातिभन्दा बाहिर विवाहको अनुमति दिँदैन । जाति र विवाह एउटै सिक्काका दुई पाटा हुन् । जसले रोटी सम्बन्धमा परहेज र बेटी व्यवहारमा बन्देज गर्छ । बेटी व

डॉ अम्बेडकरको नजरमा माक्र्सवाद

Image
नेपालको विभिन्न आन्दोलनहरुलाई अध्ययन गर्दा अम्बेडकर दृष्टिकोण कही कतै पाइदैन् । जात र वर्गको वहसमा पनि अम्बेडकर देखिदैन् । नेपाल र भारतको समाज ब्यवस्था समान भए पनि अम्बेडकर समाज जीवनको सम्पूर्ण वहसवाट कोशो टाढा किन भए ? श्रमजीवि वर्ग मुलतः दलित बहुजन अम्बेडकरको विचारधारा, आन्दोलनवाट कसरी बञ्चित भए ? खोजको विषय हुन सक्छ । नेपालको सामाजिक ढाँचालाई बुझ्नको लागि माक्र्स, लेनिन, गान्धि आदि सँगसँगै अम्बेडकरलाई बुझ्नु आवश्यक छ । राजकिशोर रजक अम्बेडकर र माक्र्सको विचमा वैचारिक रुपमा कयौँ समानता छन् । साथै, अम्बेडरले नेपाल भारतको सन्दर्भमा माक्र्सको विचारधारा माथि अनेकौ प्रश्न पनि उठाएका छन् जुन हामीले बुझ्न तथा मनन् गर्दा ज्ञान बर्धक हुन सक्छन् । २० नोभेम्बर १९५६ मा बुद्ध वा कार्ल माक्र्स विषय उपर काठमान्डौँमा दिएको एतिहासिक भाषणवाट पनि यहाँका श्रमजीवि मजदुर, दलित बहुजन वर्ग अनभिज्ञ छन् । सवर्ण सत्ताले अम्बेडकरको विचारधारालाई लुकाउन, सके जति कोशिस गरेकै हुन् । डॉ अम्बेडकर सेप्टेम्बर ८ देखि १७, १९४३ मा “ऑल इंडिया ट्रेड यूनियन वर्कर्स अध्ययन शिविर” को समापन भाषण ‘लेबर एंड पा